Šta ta je to droga .

Droge čine jednu širu grupu spojeva, kako prirodnih tako i sintetičkih, kod kojih je jedino zajedničko to što imaju slično fiziološko djelovanje na živi organizam: jedne djeluju umirujuće i smanjuju bol (hipnotici), druge ohrabrujuće i uzbuđujuće (stimulansi), a neke izazivaju halucinacije i tako čovjeka dovode do potpune izoliranosti iz svakidašnje stvarnosti (psihodelične droge).
Kada se jednom u organizam unese neka droga, u njemu se započinju neki od biokemijskih procesa, pa se tako ,,drogirana“ osoba ne može povratiti u svoje prvobitno stanje. Zbog toga se ne smije dozvoliti, posebno omladini, da, makar šale radi, proba neku od droga.

Prema tome, droge su najčešće alkaloidi, bilo da su izolirani iz biljaka, organa životinja, mineralnog porijekla, ili supstance koje djeluju čak jače od prirodnih alkaloida, a dobijene su sintetičkim putem.
Morfin (C17N19O3N) je glavni alkaloid maka. Nalazi se u opijumu, zgusnutom mliječnom soku nezrelih bobica bijelog maka (Papaver somniferum) sa još oko 20 drugih alkaloida, među koje spadaju: papaverin, narkotin, kodein, tebain i dr. Morfina u opijumu ima najviše oko 10%.
Morfin je dobio ime po imenu starogrčkog boga sna i snivanja Morfeja (Morpheus). Morfin je prvi alkaloid koji je izoliran kao slobodan.
Iako morfin s kininom spada u najranije poznate alkaloide, njegova struktura je ostala dugo neobjašnjena. On kristalizira s jednom molekulom vode, anhidriran se tali na 254°C, teško se otapa u vodi, a lakše u alkoholu i eteru, otapa se u kiselinama i bazama, optički je aktivan.
U medicini se upotrebljava u obliku svoje soli s klorovodoničnom kiselinom (Morphinum muriaticum) kao sredstvo za ublažavanje bolova, a djeluje i narkotično. Unošenje veće količine morfina u organizam djeluje smrtonosno. Nezgodna je osobina morfina što se na njega pacijent navikne (morfinizam), pa ga i dalje mora upotrebljavati. On se upotrebljava jedino za ublažavanje najjačih bolova.
Struktura morfina je riješena, a sintetičkim putem je dobijen 1952. godine.

Iz navedene strukture vidi se da morfin sadrži reduciran fenantrenov prstenasti sistem u kome se nalaze dva mosta: kisikov i dušikov. Od dvije prisutne OH-skupine, jedna je fenolna, a druga alkoholna.

Papaverin (C20H21O4N) je sastojak opijuma, po sastavu je aromatični derivat izokinolina. On je manje otrovan i slabije djelujje kao narkotik od morfina; primjenjuje se u medicini protiv grčenja mišića.
Papaverin je bezbojna kristalna tvar, tali se na 147°C. Klorid papaverina tali se na 225°C i malo se otapa u vodi.

Sa malom izmjenom u molekuli morfina, koji služi za ublažavanje bolova, dobijene su još dvije tvari sa različitim farmakološkim djelovanjima: heroin (opasna opojna droga) i kodein (kao antitusik).


Heroin je etanoilni (acetilni) derivat morfina (diacetil-morfin).
Heroin se ne nalazi kao sastojak prirodnih proizvoda. On se dobija sintetičkim putem. Upotrebljava se u obliku svoju soli sa HCl-kiselinom, koja je bijel kristalan prah gorkog okusa, tali se na 230°C. Otapa se u vodi (1:2), u etanolu (1:11) i u kloroformu (1:3). Heroin spada u najjače narkotične spojeve.
Djelovanje heroina je slično djelovanju morfina, ali je znatno brže. Međutim, njegova upotreba u medicini je zakonom zabranjena.


Kodein (C18H21O3N) je monometil-eter morfina. On djeluje slično kao morfin, ali znatno slabije i kod ovog alkaloida ne postoji opasnost od navikavanja.

Kodein je fini bijeli prah, u alkoholu i eteru se dobro otapa, u hladnoj vodi je slabo topljiv (1:100). Vodena otopina kodeina reagira bazično i gorkog je okusa.
Metiliranjem morfina u alkalnoj sredini dobija se kodein. Kodein se najčešće primjenjuje kao lijek protiv kašlja; on deluje antitusički i analgetički. Destilacijom morfina i kodeina u prisustvu cinkovog praha dobija se fenantren.


Rezerpin (C33H40N2O9) je izoliran iz jedne indijske biljke roda Rauwolfia serpentina (indijski zmijski korijen); dobijen je u čistom stanju 1952. godine, a struktura mu je dokazana 1953. godine. Njegovu totalnu sintezu izvršio je Woodward 1956. godine. Upotrebljava se kao sredstvo za sniženje krvnog tlaka, umirenje i za tretiranje neuroza i mentalnih poremećaja.

Rezerpin je bezbojna kristalna tvar, tali se na 294-295°C, u vodi se ne otapa; sa jakim bazama i jakim kiselinama gradi soli koje su topljive u vodi. Optički je aktivan.
U povijesti medicine upotreba droga vodi svoje porijeklo u davnu prošlost. Naime, ljudi su od najstarijeg vremena upotrebljavali neke prirodne proizvode, na primer, za umirenje bolova, ,,utaženje gladi“, kao i za otklanjanje svih mogućih nedaća svakodnevnog života. Tako je poznato da su Indijanci u Boliviji vijekovima žvakali lišće biljke koka (Erytroxylon coca) da bi „umanjili glad“ i povećali fizičku otpornost. U Maroku i Tunisu prodavan je hašiš pomiješan s duhanom sve do 1953. godine. U Indiji je u svetoj knjizi Veda biljka konoplja, od koje se dobija hašiš, proglašena svetom biljkom. Kasnije je, pored prirodnih, razvijena proizvodnja i sintetičkih opojnih sredstava.
Danas je gotovo u svim zemljama svijeta zakonom zabranjena proizvodnja i prodaja supstanci s opojnim djelovanjem.
Ali je ova zabrana, međutim, dovela do nevjerojatno velikog razvoja krijumčarenja ovih supstanci, kojima se postižu ogromne materijalne dobiti na štetu društva kao cjeline.


Hašiš spada u najstarije poznate droge, a dobija se iz smole ženskog izdanka cvijeta indijske konoplje (Cannabis indica). Aktivno djelovanje smole indijske konoplje potječe od tetrahidrokanabinola (THC), jednog spoja koji se uveliko proizvodi sintetičkim putem.

Hašiš je droga čija se aktivnost u organizmu odražava na gubitak kontrole ponašanja, poslije čega dolazi do halucinacija i ugodnog osjećaja. Hašiš se danas prodaje pod raznim nazivima. Na primjer: marihuana, indijska konoplja, kif i dr. Marihuana se dobija od osušenih listića s peteljkama indijske konoplje. U organizam se najčešće unosi pušenjem.
Marihuana djeluje oko pet puta slabije od hašiša.



Lizerginska kiselina je jedan od važnijih proizvoda ekstrakcije, koji se dobija hidrolizom glavnice jednog gljivičastog parazita koji živi na travi, pa čak i na raži. Mnogi njeni derivati odlikuju se psihotomimetičkom aktivnošću. Dietil-amid lizerginske kiseline (LSD), koji se sintetički proizvodi, spada u najsnažnije halucinirajuće droge.



Meskalin je također halucinirajuća droga. To je alkaloid kaktusa Lophophora willamsii. Dobija se ekstrakcijom iz glavica ovog kaktusa, koji raste na jugozapadu SAD-a. On kod ljudi izaziva psihološko djelovanje i halucinacije (pokazuje slične efekte kao LSD). Koriste ga Indijaci iz tog dijela SAD-a i sjevernog dijela Meksika, ,,pri religioznim obredima“.

Meskalin je bezbojno ulje (ili bezbojna kristalna tvar), ne otapa se u vodi, alkoholu i kloroformu, a otapa se u eteru i petrol-eteru.
Mnogi amini kod kojih je element dušik sastavni dio prstena, pa tako spadaju u heterocikličke sisteme, odlikuju se jakim fiziološkim djelovanjem.